معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی / اتانازی | Euthanasia 

در طول آزمون های حیوانی حوزه زیست سازگاری (biocompatibility)، در برخی موارد ماده آزمایش (test sample)، سمی (toxic) یا زیست ناسازگار (non-biocompatible) است که سبب ایجاد علایم درد در حیوانات آزمایشگاهی تحت آزمون می شود که حتی در برخی موارد به عنوان علایم مرگ در نظر گرفته خواهد شد. در چنین مواردی باید سریعا نسبت به اعمال مرگ آسان در حیوانات آزمایش اقدام شود.

هدف از این دسته، ارائه الزامات پیش از معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی (euthanasia) در آزمون های حیوانی، شناسایی علایم درد و علایم مرگ جهت جلوگیری از درد و آزردگی ناشی از تیمار حیوانات آزمایشگاهی با ماده آزمایش (test sample) و همچنین نحوه اعمال مرگ آسان حیوانات آزمایشگاهی و حذف لاشه حیوانات آزمایشگاهی است. در مجموعه آزمایشگاه های سنجش و پایش کیاژن فارما، علایم درد و علایم مرگ به عنوان زمان صحیح اعمال مرگ آسان حیوانات آزمایشگاهی محسوب می شود که اصطلاحا humane endpoints نامیده می شود. در این موارد سریعا نسبت به معدوم نمودن اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی / اتانازی اقدام خواهد شد.

زمان مناسب معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی / اتانازی (Euthanasia) ؟!

متاسفانه علم سم شناسی (toxicology) هنوز به نقطه ای نرسیده است که بتوان قبل از شروع علایم درد، زمان مناسب معدوم نمودن حیوانات آزمایشگاهی را تعیین کرد، با این حال با معاینات  بالینی دقیق می توان علایم بالینی اولیه بیماری را پیش از وخیم شدن وضعیت عمومی حیوان و با استفاده از معیار های کاملا تعریف شده، شناسایی و در صورت امکان، نسبت به درمان حیوانات آزمایشگاهی اقدام و یا علایم بالینی را به عنوان علایم مرگ در نظر گرفته و نسبت به معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی (euthanasia) اقدام کرد.

در آزمون های حیوانی (in vivo) حوزه زیست سازگاری (biocompatibility)، مثل آزمون های سمیت سیستمیک (systemic toxicity tests)، آزمون سرطان زایی (carcinogenicity test)، آزمون سمیت سیستم عصبی (neurotoxicity test) و آزمون کاشت (implantation test)، ممکن است با قطع موقت تجویز ماده آزمایش (test sample) و یا با کاهش دوز ماده، علایم درد را از بین برد، با این حال اگر شواهد قوی در دسترس است که وضعیت عمومی حیوان رو به وخامت است، علایم درد را باید به عنوان علایم مرگ در نظر گرفت و سریعا نسبت به معدوم نمودن حیوانات آزمایشگاهی / اتانازی اقدام کرد.

در بخش حیوانی مجموعه آزمایشگاه های سنجش و پایش کیاژن فارما، به موارد زیر توجه ویژه می گردد:

• هیچ وقت علایم مرگ نباید به عنوان پیش شرط لازم جهت پایان دادن به آزمون های حیوانی در نظر گرفته شود، زیرا در این مرحله حیوان متحمل درد شدید است.
• در صورتیکه علایم درد در مراحل اولیه است و اهداف آزمایش برآورده شده است و یا مشهود است که محقق نخواهد شد، آزمون نباید تا زمان در نظر گرفته شده جهت خاتمه آن ادامه یابد، بنابراین زمان مشاهده علایم درد باید به عنوان زمان پایان آزمون (humane endpoints) در نظر گرفته شود و سریعا نسبت به معدوم نمودن اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی اقدام گردد.
• به مطالعات پیش از آزمون جهت انتخاب دوز ماده آزمایش (test sample) و پیش بینی نتایج توجه ویژه شود، زیرا به آزمونگر این امکان را می‌دهد تا پیش از شروع علایم درد، آمادگی لازم را جهت درمان و یا معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی / اتانازی داشته باشد.
• جهت شروع آزمون های حیوانی، اصول سه گانه (3R) بر روی حیوانات آزمایشگاهی باید به دقت بررسی و اجرا شود.
• در آزمون های حیوانی حوزه زیست سازگاری و سم شناسی، انجام یک آزمون مقدماتی پیش از آزمون اصلی، اطلاعات مفیدی در خصوص خصوصیات زیست سازگاری (biocompatibility) و سمیت ماده آزمایش (test sample) ارایه می دهد. چنین اطلاعاتی در تصمیم‌گیری برای ادامه و یا اعمال مرگ آسان حیوانات آزمایشگاهی (euthanasia)، قبل از اینکه حیوانات آزمایشگاهی علایم درد را تجربه کنند می تواند مفید باشد.
• توجیه علمی جهت انتخاب زمان اعمال مرگ آسان (euthanasia) چیست؟
• آیا تمام داده های موجود جهت معدوم نمودن حیوانات آزمایشگاهی، مورد ارزیابی قرار گرفته اند؟
• فاصله زمانی مورد انتظار، از زمان تیمار اولیه با ماده آزمایش (test sample) تا بروز اولین علایم درد چقدر است؟
• انتظار می رود چه زمانی شدیدترین اثرات ماده آزمایش (test sample) بر روی حیوانات آزمایشگاهی تحت آزمایش مشاهده شود؟
• اگر سیر اثرات نامطلوب را قبل از شروع آزمایش نمی توان پیش بینی کرد، آیا می توان آن ها را از طریق انجام یک آزمون مقدماتی با مشاهدات دقیق شناسایی کرد؟
• آیا فهرستی از علایم بالینی قابل مشاهده که قادر به شناسایی زمان مناسب معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی / اتانازی است وجود دارد؟
• چه اقداماتی برای مراقبت از حیواناتیکه علایم درد، رنج و آزردگی را نشان می دهند انجام شده است؟
• به منظور تشخیص علایم درد و آزردگی در حیوانات آزمایشگاهی، ضروری است که آزمونگر با شرایط طبیعی و غیر طبیعی هر یک از گونه های حیوانی مورد استفاده در آزمون آشنا باشد، زیرا برخی از گونه های حیوانی حتی زمانی که متحمل درد، رنج و آزردگی هستند، تغییرات فیزیکی و رفتاری آشکاری را نشان نمی دهند.
• تصمیم گیری نهایی معدوم نمودن حیوانات آزمایشگاهی و پایان دادن به آزمون های حیوانی حوزه زیست سازگاری (biocompatibility)، منوط بر شناسایی صحیح علایم درد و علایم مرگ است و در نهایت مدیر فنی آزمون با هم فکری فرد انجام دهنده آزمون باید تصمیم بگیرند که آیا نیاز به انجام یا ادامه آزمون است یا خیر.

تیم مسئول معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی ؟!

• در آزمون های حیوانی حوزه زیست سازگاری (biocompatibility)، شناسایی به موقع علایم درد به مشارکت همه پرسنل آزمون بستگی دارد. کلیه پرسنل باید به اندازه کافی آموزش دیده و از نقش و مسئولیت های فردی خود آگاه باشند، بدین منظور مجموعه آزمایشگاه های سنجش و پایش کیاژن فارما با برگزاری کارگاه های آموزشی مدون، پرسنل بخش حیوانی خود را با علایم درد و علایم مرگ آشنا می سازد تا در صورت برخورد، سریعا نسبت به اعمال مرگ آسان (euthanasia) اقدام گردد.
• پرسنلی که مستقیماً با حیوانات آزمایشگاهی در تماس اند، باید تجربه کافی در تمایز بین علایم درد برگشت ناپذیر / علایم مرگ و علایم بالینی درمان پذیر داشته باشند. در برخی موارد، اثرات گذرا تجویز دوز های آزمونه باعث بروز علایم بالینی گمراه کننده می شود که باید با علایم درد و علایم مرگ تمایز داده شود.
• پرسنل آزمون های حیوانی حوزه زیست سازگاری (biocompatibility)، باید آموزش لازم جهت اعمال مرگ آسان / اتانازی در حیوانات آزمایشگاهی را دیده باشند. در مجموعه آزمایشگاه های سنجش و پایش کیاژن فارما فقط افراد آموزش دیده، مجاز به معدوم سازی اخلاقی حیوانات آزمایشگاهی (euthanasia) هستند.